Pewnie wiele osób zgodzi się, że późna jesień skłania do refleksji.  W sklepach oczywiście jest pomarańczowo od dyń i błyszcząco od rzeczy, które mają nam uzmysłowić, że pełne optymizmu Boże Narodzenie już za pasem… Ale prawda jest taka, że w lasach i na łąkach królują mgły, chmury, chłody i ciemne kolory. Mimo to psycholodzy zalecają spacery po lasach i łąkach oraz czytanie poezji, a nie chodzenie po sklepach.

Pomaga też poezja. Nie da się przez nią przemknąć, zmusza nas, by zwolnić, pomyśleć, skoncentrować się, delektować się słowami czy zwrotami.

P. Yancey

Podobno bratem bliźniaczym mądrości bywa u ludzi smutek.

E. Orzeszkowa

 Mądrości możemy uczyć się trzema metodami
po pierwsze, przez refleksję, która jest najszlachetniejsza;
po drugie, przez naśladowanie, co jest najłatwiejsze;
 i po trzecie przez doświadczenie, co jest najbardziej gorzkie.

Konfucjusz

Mądrość jesienna to wiersz Kazimierza Wierzyńskiego. Który jako młody poeta, pisał „Zielono mam w głowie i fiołki w niej kwitną” i inne wiersze, które kipiały entuzjazmem i radością. W pewnym momencie posmutniał i… jego utwory stały się mocno refleksyjne.

Mądrość jesienna

Lato ma smak zieleni, jest kwaśne, jak szczaw
I nie zna tej zadumy, co w mglące się rżyska,
Gorzką urodę kory i sok zwiędłych traw
Dopiero jesień późna z ziemi wyciska.

Modrzewiom opuszczony starzeje się wąs
A pątniki jarmarczne, wędrowne obłoki,
Czerwoną bukowinę malują na brąz
I na żółtych jesionach cień strzępią wysoki.

Jeszcze bledziutka sepia wypyli się z brzóz
I jeszcze cierpki zapach wywieje się z liści
A zachód stanie ścianą, łuną będzie rósł
I błyskał coraz stromiej i coraz ogniściej,

Aż wylęgną się wiatry, aż zbiegną się psy
I śród nocy, pod oknem zawyją boleśnie –
Gorzkie szczęście zadumy, późna jesień, mgły,
Smutna mądrość, co zawsze przychodzi za wcześnie.

Tematy do rozmowy:

• Spacery i czytanie wierszy — czy późną jesienią bardziej pomaga, czy szkodzi naszym nastrojom?
• Czy ludzie mądrzy są smutniejsi od tych, którzy są mniej mądrzy? I jak się ma do tego przekonanie wielu osób, że poczucie humoru to oznaka inteligencji?
• Ulubieni poeci.
• Ulubione wiersze.
• Plusy tego, że „smutna mądrość” przyszła tak szybko…

Wszyscy kiedyś byliśmy zieloni…

Zaczyna się od szczawiu. Kwaśnego, zielonego… Tego, co rośnie latem na łąkach i nie ma pojęcia o tym, czym są zwiędłe trawy… O kimś, kto nie ma o czymś pojęcia, mówimy, że jest zielony. O kimś młodym i niedoświadczonym: „szczawik”.

Ale kwaśny smak (prócz szczawiku) mają też niedojrzałe owoce.

Najsłodsze owoce w naszej strefie klimatycznej dojrzewają jesienią. Ale o słodyczy w wierszu Jesienna mądrość nie ma ani słowa. Jest tylko „cierpki zapach liści”,

O ciepłych kolorach czerwonym i żółtym — mowa jedynie w kontekście ich brązowienia, ciemnienia.

I właśnie dlatego… Mądrzejemy. Od cierpkości, ciemności, mgieł. Wydaje mi się, że właśnie o tym jest ten wiersz.

Gorzkie szczęście, smutna mądrość

Według tego, kto w tym wierszu mówi (czyli według podmiotu lirycznego), człowiek jesienią (życia) doskonale zna smaki: cierpki i gorzki. Wie, co oznacza ciemność i mgła. I na tym polega jego mądrość. Smutna, bo jak tu weselić, naiwnie wierząc, że życie składa sie jedynie ze słodyczy, światła i braku błędów.

Dobra wiadomość jest taka, że według psychologów mądrość pomaga zrozumieć, że życie czasem jest fajne, a czasami nie. I że nie ma co polegać wyłącznie na nie fajnych doświadczeniach.  Nawet jeśli zyskaliśmy mądrość dzięki gorzkim doświadczeniom.

Późna jesień skłania do refleksji i dobrze?

Ktoś już dawno temu wpadł na to, że późna jesień skłania do namysłu. Do refleksji nad przemijaniem, chorobami, śmiercią, stratą, tęsknotą (choćby do słońca). W przyrodzie panują ciemne odcienie i ciemność na niebie. Jest raczej cicho. Chyba że wyje wiatr. Albo psy (według ludowych wierzeń, wycie psa było zwiastunem nieszczęścia). Słowem — to, co dzieje się poza domami (i sklepami) często nie napawa optymizmem. Wydaje mi się, że — jak świat światem — to jest okay.

Źródła: K. Wierzyński: Poezje zebrane. T. 1, Białystok 1994; P. Yancey: Twierdza. Jak zanurzyć się w książkę, gdy wokół tyle rozproszeń? Charaktery, 2017, nr 10;  J. Koehler: Cultivating Wisdom, Psychology Today [dostęp: 28.10.2023]; zdjęcie Unsplash/Sajada Nori