Co to znaczy efekt motyla, efekt Placebo czy efekt jojo – słyszałam już dawno. O efekcie gumowej kaczki i hit shit the fan effect (efekt g*wna w wentylatorze) dowiedziałam się ostatnio. A wczoraj postanowiłam poszukać jeszcze innych rodzajów efektów. I znalazłam.
Między innymi: efekt ojcostwa, efekt Pigmaliona, efekt Lucyfera, efekt Dunninga-Krugera… Ciekawostka, o znaczeniu którego z efektów mieliście okazję przekonać się na własnej skórze 🙂
Efekt motyla
Poetycka nazwa, nie powiem. A oznacza, że nawet delikatny bodziec (jak np. łopot skrzydełek motyla w Sulejówku) może wywołać całkiem mocny skutek (jak np. tornado w Rembertowie albo i w Piasecznie).
Czy faktycznie? Raczej nie. Określenie efekt motyla to obrazowa nazwa dla dużo bardziej skomplikowanych zależności matematyczno-fizycznych. W każdym razie, często rozumie się to jako wpływ pozornie nieistotnych zjawisk na pojawienie się zjawisk o nieporównywalnie większej skali.
Na przykład? Wystarczyło, że Katarzyna Cichopek pojawiła się w centrum ogrodniczym, by wywołało to lawinę komentarzy na portalu plotkarskim. Że rozkwitła, że fajna, że nie fajna, że ładna, że brzydka, że miłośniczka roślin, że pewnie nie rozróżnia piwonii od pelargonii, itp., itd.
Efekt domina
To – podobnie jak w przypadku efektu motyla – metafora. Efekt domina ma miejsce gdy jedno zdarzenie powoduje kolejne zdarzenie, to kolejne zdarzenie powoduje kolejne zdarzenie, itd… Zupełnie jak gdy w poruszona pierwsza kostka domina, przewraca następną, ta następna – następną, itd. Fascynujące jest tempo i sposób w jaki to się dzieje…
Na przykład? Czasem wystarczy wyjść z domu, by zaczęły się dziać, zazębiające się wydarzenia, aż do samego powrotu. Czasem (np. gdy kogoś poznasz) efekty można obserwować latami (bo np. tego kogoś pokochasz).
Efekt (powiedzmy, że) kupy w wentylatorze (hit shit fan effect)
Idiom. Mniej liryczny, raczej wulgarny. Oznacza coś w stylu „mleko się wylało”, z tym, że sprzątać jest o wiele mniej przyjemnie.
Taki efekt niestety się zdarza. Nawet jeśli próbujemy udawać, że nic się nie stało – to wszyscy wiedzą, że się stało.
Efekt Placebo i Nocebo
Efekt Gumowej Kaczki
Masz problem? Przedstaw go gumowej kaczce. Albo pluszowemu misiowi (na studiach informatycznych mojego męża do uzyskania EGK służyły właśnie miśki). Albo przedstaw go na forum. Albo opowiedz w czym rzecz komuś, kto może znać rozwiązanie.
Po czym poznasz, że nastąpił Efekt Gumowej Kaczki?
Po tym, że skończywszy nakreślać problem (kaczce, misiowi, internautom, koleżance z pracy) – rozwiązanie przyjdzie ci do głowy jak gdyby było w niej od samego początku.
Na przykład? Ostatnio nie wiedziałam co zrobić w związku z pewnym wydarzeniem. Ba, nie wiedziałam nawet jak pogodzić się, że to się stało. Naświetliłam sprawę Marcie i… wyjaśniło mi się. Zwłaszcza, że usłyszałam dokładnie to, co wymyślało mi się w trakcie naświetlania.
Efekt Dunninga-Krugera
Efekt Dunninga-Krugera to zjawisko psychologiczne. Zachodzi wówczas gdy ktoś, kto się na czymś nie zna – uważa, że zna się na tym o wiele lepiej niż tak jest w rzeczywistości. I na odwrót – ktoś, kto się na czymś zna – uważa, że zna się na tym o wiele gorzej niż w rzeczywistości.
Naukowo dowiedli tego panowie Dunning i Kruger.
Przykłady z życia? Można mnożyć.
Efekt Lucyfera
Tytuł książki Philipa G. Zimbardo. W której słynny psycholog wyjaśnia „Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło”. Ogólnie rzecz biorąc – nawet dobrzy ludzie są w stanie przeobrazić się najgorsze łajzy pod wpływem otoczenia. To właśnie Zimbardo przeprowadził „eksperyment więzienny”, w którym brali udział strażnicy i więźniowie. Eksperyment przerwano po niecałym tygodniu, ponieważ strażnikom… przewróciło się w głowie i zaczęli robić naprawdę złe rzeczy.
Efekt Pigmaliona
Pigmalion to był taki pan, który władał dawno temu Cyprem. Pewnego dnia postanowił wyrzeźbić posąg kobiety. Udało się. Posąg otrzymał nawet imię. Galatea. Mało tego, Pigmalion zakochał się w tej rzeźbie bez pamięci. Dlatego modlił się do Afrodyty, by jako bogini miłości sprawiła, by rzeźba ożyła. I to też się udało. Pigmalion mógł pojąć Galateę za żonę.
Kiedy mamy do czynienia z efektem Pigmaliona? Zawsze gdy mamy do czynienia z samospełniającą się przepowiednią. Np. gdy nauczyciel wierzy gorąco w możliwości ucznia – okazuje się, że uczeń naprawdę wykazuje się możliwościami. Dowiódł tego Robert Rosenthal, dlatego efekt ten możemy spotkać również pod nazwą efektu Rosenthala.
Efekt ojcostwa
Dowiedziono, że po przyjściu na świat pierwszego dziecka – jego tacie przybywa średnio 1,5 kg.
Efekt jo-jo
Wiadomo. Efekt jojo masz jak w banku, gdy przejdziesz na dietę, na której nie jesteś w stanie być do końca życia. Chyba, że bardzo krótkiego życia. Np. dieta 1000 kcal połączona z treningiem, podczas którego spalasz 3000 kcal. Albo dieta sokowa, dieta sirtfood, etc. Jedno jest pewne: jak skończysz taką dietę – jojo murowane. Znaczy szybko zaczniesz ważyć więcej niż przed dietą.
źródła:
J. Biegaj: Efekt Pigmaliona, czyli samospełniające się proroctwo. Na czym polega i jak wpływa na wychowanie?
B. Gozdowska: Czy wiesz czym jest „efekt ojcostwa”?
Ph. Zimbardo: Efekt Lucyfera czyli dlaczego dobrzy ludzie czynią zło? Warszawa 2008
Najnowsze komentarze